Je kunt tekst op je scherm selecteren om ze hardop te laten voorlezen

Melanomen en moedervlekken

Verschil melanoom en moedervlek
Dr. de Rooij

Melanomen komen de laatste vijftien jaar steeds vaker voor in Nederland.

“Mensen hebben meer vrije tijd dan vroeger én ze gaan tegenwoordig veel meer in de zon zitten of maken gebruik van de zonnebank. Zonverbranding is de boosdoener, zeker als dat op jeugdige leeftijd gebeurt”, zegt dr. Michette de Rooij. Zij is als dermatoloog verbonden aan het VieCuri Medisch Centrum in Venlo/Venray. “Het melanoom van de huid heeft de unieke eigenschap dat het een vorm van kanker is die aan de ‘buitenkant’ zit en dus voor iedereen zichtbaar. In theorie zou het dus mogelijk moeten zijn dat zowel medici als leken een melanoom snel herkennen. Vroege herkenning is van belang, want dan is de behandeling nog relatief eenvoudig en de kans op genezing groot.

Ontwikkelingstijd

“Meestal ontstaat huidkanker uit een moedervlek die opeens ‘onrustig’ wordt, van vorm en/of kleur verandert. Soms is een melanoom gedeeltelijk of geheel pigmentloos en lastig te herkennen. Bij vrouwen komen melanomen vaker op de benen voor en bij mannen meer op de romp. Maar ze kunnen ook op niet zonbeschenen huid ontstaan. Huidkanker overkomt je niet van de ene op de andere dag. Daar kan een behoorlijk lange ontwikkelingstijd aan voorafgaan.” Met zonlicht als boosdoener? Even strijkt De Rooij door het asblonde kapsel: “Het is vermoedelijk niet zozeer de lange blootstelling aan zonlicht waardoor het melanoom ontstaat, maar de grootste risicofactor is zonverbranding. Vooral als deze plaatsvindt vóór de leeftijd van twintig jaar. Op jonge leeftijd is de kans om schade op te lopen die tot een melanoom leidt veel groter dan op latere leeftijd. Houd dus vooral kinderen uit de zon. Het is ook wel een beetje logisch, trouwens. Moedervlekken ontstaan gedurende de kindertijd en puberteit. Dan zijn de moedervlekcellen nog volop in ontwikkeling en dus kwetsbaar. Daarnaast speelt het huidtype een rol: mensen die snel verbranden in de zon hebben een groter risico een melanoom te krijgen. In ongeveer 10% van de melanomen zijn er aanwijzingen voor een erfelijke aanleg.” Uw advies luidt? “Let op veranderende moedervlekken. Daar is een handige ABCDE-regel voor [zie schema – red.]. Het is lang niet altijd een melanoom, want het kan ook een gewoon wratje zijn. Vanaf veertig tot vijfenveertig jaar krijgt bijna iedereen ouderdomswratten. Die wratten kan de huisarts gelukkig vrijwel altijd goed herkennen, bij twijfel weghalen en opsturen. Als een huisarts het niet vertrouwt, zal hij of zij verwijzen naar een dermatoloog. Stel dat bezoek dan niet uit. Want hoe eerder het melanoom kan worden weggehaald, des te groter is de kans op genezing.”

Opsporing verzocht

De Rooij promoveerde in 1997 op het proefschrift Volunteer mela-noma screening: pros and cons. Met andere woorden: is screening op basis van zelfselectie en -detectie bij melanomen zinvol? “Het oproepen van mensen zonder klachten zoals in een bevolkingsonderzoek leidt in dit geval alleen maar tot bangmakerij van een groot deel van de bevolking. Omdat volwassenen allemaal gemiddeld zo’n dertig moedervlekken groter dan 2 mm hebben. Dat willen we niet.

Ik heb destijds onderzocht of ‘vrijwillige screening’ een optie is. Met een groot team hebben we twee Open Dagen in Zuid-Limburg georganiseerd. Tijdens deze dagen konden mensen een plekje of plekjes laten zien dat ze niet helemaal vertrouwden. Ook mensen met een verhoogd risico zoals zeer veel moedervlekken, aangeboren moedervlekken, een licht huidtype (al dan niet met veel zonnebrand) of een melanoom in de directe familie werden geattendeerd op deze actie. Het resultaat was verpletterend: bijna 4200 mensen kwamen erop af. Dat kwam vooral door mond-tot-mondreclame.

Er kwamen veel meer vrouwen dan mannen langs én die mannen bleken ook minder goed geïnformeerd te zijn over risicofactoren voor melanomen dan vrouwen. Veel mannen werden daarnaast door hun vrouw/partner naar de Open Dag gestuurd. Vrouwen/partners spelen een belangrijke rol bij vroegdetectie. Dat is een open deur, het zij zo… Daarmee is ook een belangrijke risicogroep te omschrijven: oudere mannen zonder partner. Zij komen vaak pas in een late fase naar de dermatoloog.” Wat had u de mensen te bieden? “Mensen kregen de gelegenheid om een plekje te laten bekijken, maar ook de mogelijkheid de hele huid te laten inspecteren. Dat laatste leverde weinig extra’s op en kostte veel meer tijd!

Hierbij teken ik aan dat mensen met bepaalde kenmerken (zoals veel moedervlekken, licht huidtype) volgens het geldende protocol van deze Open Dagen helemaal nagekeken werden. Daarna hebben we gedurende een jaar deze groep mensen gevolgd om te kijken of er belangrijke huidafwijkingen (denk aan melanomen) gemist waren. Dat was niet het geval. Mensen bleken dus zeer wel in staat zijn een soort ‘voorselectie’ te verzorgen.” Is er ooit een vervolgstudie gedaan met hetzelfde model? “Nee. Ons onderzoek vond plaats in een politiek gevoelige tijd waarin men worstelde met de Wet op het bevolkingsonderzoek en er was een krapte aan dermatologen. Bovendien was er op dat moment nog onvoldoende inzicht bij beleidsmakers in de omvang van de naderende huidkankerepidemie.

Eigenlijk is het jammer dat zo’n vervolgstudie ontbreekt, want een goede kosten-batenanalyse zou zeer welkom zijn en ontbreekt in mijn proefschrift.” Peinst even. “Vrijwillige screening is een soort ‘Publieksvoorlichting- Plus’ oftewel ‘Publieksvoorlichting met Extra Service’. Geef mensen de kans plekjes te herkennen en te laten checken. Geef die mensen ook de gelegenheid vragen te stellen. Dat is de crux. Het belang van goede voorlichting is niet te onderschatten.” Want uit studies elders in de wereld weten we dat voldoende kennis bij het publiek uiteindelijk pas leidde tot dunnere melanomen” De campagne rond de Open Dag van het Huidfonds juicht u dus toe? ‘Vanzelfsprekend. Het is een mooi en zelfs uniek initiatief genomen door zowel professionals als patiëntenorganisaties. Een mens kan niet zuinig genoeg zijn op zijn huid. Het is een kostbaar, maar kwetsbaar bezit. En bovendien heeft huidkanker, zoals gezegd, de eigenschap dat deze aan de buitenkant zit en door eenieder in een vroege fase te ontdekken is.”

Achterbuurman

Een stelling van haar proefschrift luidt: De dermatologie is meer dan andere specialismen gevoelig voor ‘over de heg-geneeskunde’. Wat bedoelt ze daarmee? “Het kan een dermatoloog overkomen dat hij/zij in de lift staat en van iemand rechtstreeks de vraag krijgt, alsof het de normaalste zaak van de wereld is: ‘Goh, dermatoloog, wat leuk…. Wat vindt u trouwens van dit plekje?’ Om vervolgens een lichaamsdeel in het openbaar te tonen. Zomaar, patsboem, sans gêne. Dat overkomt een gynaecoloog echt niet…” Schaterlachend: “Toen ik 18 jaar geleden net verhuisd was stond een (mij onbekende) achterbuurman zomaar op de stoep. Hij had een nare plek in zijn nek… Nou vraag ik je! Zoals gezegd, verdient elke huidafwijking zorgvuldige inspectie met aandacht voor de hele huid en moet je je niet tot inferieure sneldiagnostiek laten verleiden.”

 

Onschuldig Melanoom Vorm Uitleg
Asymmetrisch Een moedervlek is symmetrisch als er een denkbeeldige streep doorheen kan worden getrokken en beide helften aan weerzijden van die streep elkaars spiegelbeeld zijn. Symmetrie is een teken van goedaardigheid, asymmetrie kan wijzen op een melanoom.
Border Een onregelmatige en grillige rand is verdacht voor melanoom.
     Color Twee of meer verschillende kleuren (lichtbruin, donkerbruin, rood, zwart, wit-roze) binnen één plek is verdacht voor melanoom.
     Diameter Moedervlekken tot 6 mm zijn meestal onschuldig, een moedervlek groter dan 6 mm in doorsnede is een reden om op te letten. De grootte alleen is geen reden voor ongerustheid. Een moedervlek die alleen groter is geworden zonder één van de veranderingen genoemd onder de eerdere drie te hebben is meestal onschuldig.
     Evolution Een verandering in de moedervlek is een reden om die in de gaten te houden. Het zwarte deel is nieuw ontstaan.

Bron: Huid & haar (Stichting Nationaal Huidfonds)

Website Check Je Vlekje

De Nederlandse organisatie Huidfonds heeft een website ontwikkeld waar je vlekjes op jouw huid kunt controleren.

Website Check je Vlekje